TRÓJCA ŚWIĘTA – NAJWIĘKSZY SKARB
Święty Augustyn przypomina wszystkim chrześcijanom, że Trójca Święta jest dla nich najważniejszym skarbem: „To w Trójcy jest źródło najwyższe wszystkiego, doskonałość ich piękna, pełnia ich radości” (De Trinitate,12).
W naszych czasach Zachód ponownie nawiązuje coraz bardziej kontakt z Bogiem, który jest Jeden i Trójosobowy. Pojawiają się liczne teksty teologiczne i duchowe o pojmowaniu tajemnicy trynitarnej, rozważanej jako tajemnica fundamentalna: źródło i cel chrześcijaństwa. Ponowne odkrycie Ojców Kościoła i duchowości chrześcijańskiego Wschodu – nowe więzy, które Kościół łaciński nawiązuje z Prawosławiem, doktrynalne pogłębienie ekumenizmu – prowadzi do zgłębiania źródeł trynitarnych. Kościół zwrócił się z apelem do wszystkich swych synów. Po trzech latach poświęconych rozważaniu tajemnic Syna, Ducha Świętego i Ojca, Jan Paweł II zaprosił wszystkich chrześcijan do świętowania Wielkiego Jubileuszu u progu trzeciego tysiąclecia, jubileuszu, który miał prowadzić do nowej i żywej świadomości, że Bóg jest Jeden i Trójosobowy:
„Celem będzie oddanie chwały Trójcy Świętej, od której wszystko pochodzi i ku której wszystko jest skierowane w świecie i w historii. Trzy lata bezpośredniego przygotowania zmierzają do tej tajemnicy Chrystusa, a przez Chrystusa, w Duchu Świętym, do Ojca.
W tym znaczeniu obchody jubileuszowe zmierzają do i stanowią z wyprzedzeniem uczestnictwo równocześnie w celu i w wypełnieniu się życia chrześcijanina i Kościoła w Bogu jedynym i trójosobowym.” (10 listopada 1994, W oczekiwaniu na trzecie tysiąclecie)
Żywy kontakt z Bogiem mistyków i świętych
Aby wejść w tę tajemnicę ludzie współcześni mogą otrzymać pomoc osób uduchowionych i mistyków chrześcijańskich, którzy w ciągu wieków byli w żywym kontakcie z Bogiem Trójosobowym i usiłowali wyrazić to swoje doświadczenie trynitarne, zachowując wierność inspirującemu ich Duchowi Boga. Ich relacje i rozmyślania dotykają równocześnie pojęć i symboli.
1) I tak w dziedzinie pojęciowej, aby rozjaśnić inteligencję duchową swoich wiernych, św. Augustyn ukazuje syntetycznie Trójcę Świętą w świetle miłości:
„Jeśli widzisz Trójcę Świętą, widzisz Miłość. Są trzy [Osoby]: Kochający, Kochany i Miłość. Nie więcej niż trzy: Jedna, która kocha Tego, którego rodzi z siebie; jedna, która kocha Tego, z którego jest rodzona; i trzecia, która jest samą miłością.” (De Trinitate, 8,89.12)
Św. Franciszek Salezy kieruje spojrzenie ku gąszczom, które charakteryzują wymianę między Boskimi Osobami:
„Ojciec, niepojęty i niewyrażalny w Swej wieczności, patrząc na to, czym jest, poczyna w swoim rozumieniu i wypowiada słowo – Logos – przedstawiające i wyrażające tak doskonale Jego substancję, istotę i Boskość, że temu Słowu On przekazuje Swoją własną istotę, rodząc Syna tak samo prawdziwie Boga jak On… Ojciec, widząc Swoją istotę tak w swoim Ja jak i w swoim Synu, a Syn, czyniąc to samo, jedną i tą samą wolą tworzą miłość tak doskonałą, że w tej miłości przekazują tę samą Boskość i istotę. Jedno westchnienie! Jedno tchnienie! Jeden duch miłości! Bóg Ojciec, Bóg Syn, Bóg Duch Święty, trzy Osoby, które są tylko jednym Bogiem, tą samą i Najświętszą godną uwielbienia Trójcą.” (1 Kazanie)
2) Tajemnice są również przez Boga wyjaśniane za pomocą przedstawień symbolicznych, które prowadzą stopniowo od tego, co widzialne, do rzeczywistości niewidzialnej. Pascal zauważa:
„Bóg ukazał rzeczy niewidzialne w widzialnych… Jesteśmy jak więźniowie w więzieniu całkiem pokrytym obrazami ich wybawiciela i pouczeniami koniecznymi, aby wyjść ze zniewolenia. Trzeba jednak uznać, że nie można zrozumieć tych świętych znaków bez nadprzyrodzonego światła” (List do Gilberta i Jacqueline, 1 kwietnia 1648)
Aby wybrać swoje symbole, narzędzia Boga czerpią obficie z podwójnej księgi: z Księgi Kosmosu oraz z Księgi Pisma Świętego. Lekarz-metafizyk Tomasz Brown (zm. w 1682 r.) przypomina to z naciskiem:
„Są dwie księgi, z których wydobywam wiedzę o Boskości. Jedną jest księga napisana przez Boga, druga została ułożona przez Jego służebnicę-Naturę: to rękopis powszechny i publiczny, rozpościerający się, szeroko otwarty przed oczyma wszystkich” (Religio Medici, sekcja XVI).
1. Księga kosmosu
Wszystko, co stworzone, i wszystkie stworzenia mogą być wykorzystane do czerpania zeń symboli, tak by Bóg jedyny i Trójosobowy mógł przekazać duszy, kim jest.
Zwykły fiołek, który kołysze się na wietrze może przypomnieć Trójcę Świętą. Kwiat – korzeń, łodyga, korona – odwołuje się do Ojca-Źródła, do Syna, który Go wyraża i pozwala poznać Duchowi, który roztacza Jego blaski. Jego małość w ogrodzie, jego delikatny zapach, subtelność, mała widoczność, jego kolor – przywołują na myśl pokorę Boga jedynego w Trójcy, który się ukrywa i nie powierza Swoich bogactw natychmiast.
Na bazie klejnotu zawierającego 3 diamenty matka Maria Cecilia Baij otrzymuje całe pouczenie trynitarne, teologiczne i duchowe:
„Po komunii, kiedy trwałam w dziękczynieniu, ukazał mi się Oblubieniec, cały pogodny i piękny, trzymający w ręce klejnot, z którego zwisały trzy wielkie diamenty, wszystkie trzy tej samej wielkości. Chociaż były różne, były z tej samej i jedynej substancji, trzy zjednoczone w jednym, jeden w trzech. Powiedział: „Przyjmij ten prezent, symbol tego, co posiadacie w sobie: Boga kochającego i trzy diamenty, to znaczy trzy miłości. Jeden Bóg kochający: Ojciec, który kocha cię jak córkę; jeden Bóg kochający, Syn, który kocha cię jak siostrę; jeden Bóg kochający, Duch Święty, który kocha cię jak oblubienicę. Tak więc jedyny Bóg – Trójca Święta, lecz Jeden – mieszka w tobie. Jesteś kochana przez Niego, jedną miłością rozdzieloną na trzy, jedną miłością i trzema miłościami; miłością Ojca, miłością Brata, miłością Oblubieńca; jedną miłością: miłością jednego Boga, który cię kocha. Trzy diamenty w jednym Bogu Kochającym. Rozważaj naturę tej miłości, którą jesteś miłowana. I czuwaj nad tym, by na nią odpowiedzieć”. (List 31)
2. Księga Pisma Świętego
Przez więzy ścisłe z liturgią Kościoła i z wielkimi tekstami Pisma świętego, mistycy są często przepojeni obrazami biblijnymi, które ich pobudzają do tego, by przekazać swe spostrzeganie Boga.
Matka Carmela od Krzyża Świętego, mistyczka trynitarna naszych czasów, odsłania, językiem napełnionym wonią Pieśni nad Pieśniami, więzy miłosne między Ojcem, Słowem, Duchem, jak również uściski między duszą i Bogiem. Wyśpiewuje ona „wszystkie zapachy miłości, które wydają dla siebie, pocałunki miłości, które sobie przekazują, wino wyborne radujące i upajające. Ojciec swoim pocałunkiem odciska na duszy Swoją Potęgą. Słowo kładzie pieczęć Swojej Mądrości. Duch Święty jednoczy ją z Ojcem przez słodką, nie do rozerwania, więź Swojej Miłości.”
Wielcy prorocy Pisma Świętego dostarczają wielu mistykom wzorców. Wizje Hildegardy z Bingen czerpią z nich prawie całą swą symbolikę. Widzi ona, jak pojawia się przed jej oczyma gigantyczny człowiek, wznoszący się między Niebem i ziemią. Stoi na wodach otchłani. Przywodzi na myśl postać ludzką, ognia i światła, która ukazuje się Ezechielowi (1,26); Syna człowieczego pośród siedmiu złotych świeczników z Apokalipsy (1,12). On uosabia Boga Trójosobowego i Jedynego: z Jego ust wychodzi biały obłok w formie trąby, która wyrzuca trzy wiatry, każące myśleć o Ojcu, Synu i Duchu Świętym.
Na progu trzeciego tysiąclecia
Przez wieki wielu mistyków i wizjonerów nie przestało być wciąganych w wir fal trynitarnych. U progu trzeciego tysiąclecia jest chyba ważne naszkicowanie ich tekstów. Pisma te pochodzą od mężczyzn i kobiet różniących się wiekiem, narodowością, pozycją społeczną, horyzontami duchowymi. Ich opisy, medytacje, kontemplacje różnicują i pogłębiają spojrzenie chrześcijańskie. To Ojcowie Kościoła, greccy i łacińscy, wielkie postacie średniowieczne, Hildegarda z Bingen, Jadwiga z Antwerpii, Mechtylda z Magdeburga, Gertruda z Helfty, Aniela z Foligno, Katarzyna ze Sieny, Julianna z Norwich i wielu innych: Eckhart, Suzo, Ruysbroeck, mistycy złotego wieku hiszpańskiego: Teresa z Avila i Jan od Krzyża; piewcy istoty lub oblubieńczej jedności. Trwa też długa linia „wizjonerów”, którzy pojawiali się od początku chrześcijaństwa aż po wiek współczesny, w którym dominuje Conchita z Meksyku, Adrienne von Speyr lub Róża od Jezusa i Maryi z San Damiano.
Wszystkie te „wizje” trynitarne pozwalają nam wniknąć w życie wewnętrzne Boga, w relacje miłości, które istnieją w Jego łonie; w objawienie stopniowe, którego dokonuje: jednego Boga, który jest Ojcem, Synem, Duchem Świętym; w rozpromienieniu kosmosu dzięki przebóstwieniu człowieka stworzonego na obraz i podobieństwo Boże; w Jego licznych formach obecności zbawczej w historii, zwłaszcza poprzez tajemnice Wcielenia i Odkupienia.
Bóg Jeden i w trzech Osobach pociąga nas w podróż bez końca, gdyż On jest wiecznie nowym, zawsze możliwym do odkrycia Bogiem, jak mówi Eckhart, jest „Deus novissimus” – „Bogiem zawsze zupełnie nowym”. On rozpościera nieskończoność Swoich cudów i form obecności pełnej miłości, pozwalając się zawsze, z każdym nowym dniem, poznać duszy kochającej Go.
Roland Maisonneuve
Stella Maris, nr 355, str. 29-30. Przekład z franc. za zgodą Wyd. du Parvis