LUDŹMIERZ
Kościół i parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Ludźmierzu są najstarszymi na Podhalu. Wisław, biskup krakowski, zezwolił wojewodzie krakowskiemu Teodorowi Gryficie wznieść tu świątynię ku czci Matki Boskiej (1234 r). Był to czas rozbicia dzielnicowego w Polsce. Książę krakowski i śląski, Henryk Brodaty, nadał swemu zwolennikowi, Teodorowi Gryficie, przywilej osadzania kolonistów niemieckich w lasach nad rzekami: Ostrowianka, Biały i Czarny Dunajec, Rogoźnik, Lepietnica oraz w okolicach Szczyrzyca.
W latach 1234-45 istniał w Ludźmierzu klasztor Cystersów. Najazd Tatarów i stałe zagrożenie ze strony zbójców oraz ciągłe powodzie skłoniły zakon do przeniesienia klasztoru do Szczyrzyca (1245 r.). Niemniej jednak parafią ludźmierską kierowali Cystersi aż do 1824 r. Parafię Ludźmierz przejęła potem diecezja tarnowska, a następnie krakowska (1881 r.).
Istnienie kościoła parafialnego w Ludźmierzu w XV w. potwierdził historyk Jan Długosz. Akta wizytacji biskupich – poczynając od 1566 r. – precyzują dokładnie:
W Ludźmierzu istnieje kościół parafialny Wniebowzięcia NMP. Prawo patronatu posiada opat cysterski, w którego imieniu kieruje parafią jeden z zakonników, za zgodą biskupa krakowskiego. Kościół drewniany, modrzewiowy, gontem kryty, został ufundowany przez Teodora Gryfitę, wojewodę krakowskiego. Posiada on trzy ołtarze. Rocznicę poświęcenia kościoła obchodzi się w niedzielę po Wielkanocy.
W latach 1869-77 powstał – na miejscu rozebranego modrzewiowego – nowy, murowany, neogotycki kościół istniejący do dziś. Do niego przeniesiono rokokowy ołtarz wielki z łaskami słynącą od wieków figurą Matki Bożej Ludźmierskiej.
Kilka dat z najnowszej historii Sanktuarium
8 czerwca 1979: Papież Jan Paweł II odprawia na płycie lotniska w Nowym Targu Mszę Świętą. Na ołtarzu polowym umieszczona zostaje figura Matki Bożej z Ludźmierza – Gaździny Podhala.
19 marca 1983: Ktoś kradnie z kościoła w Ludźmierzu złote korony, berło i wota Matki Boskiej Ludźmierskiej.
22 czerwca 1983: Jan Paweł II, podczas pielgrzymki do Polski, poświęca na Błoniach krakowskich nowe insygnia dla cudownej figury Matki Bożej
15 sierpnia 1983: Kard. Franciszek Macharski koronuje figurę Gaździny Podhala.
1987: Z okazji Roku Maryjnego 300 poświęconych kopii figury Matki Boskiej Ludźmierskiej nawiedza rodziny z Podhala, Spisza i Orawy
15 sierpnia 1988: Obchody 25-lecia koronacji cudownej figury
1990: Ukończenie budowy ołtarza polowego, krużganków i stacji Drogi Krzyżowej.
1992: Prezydent Lech Wałęsa odwiedza Sanktuarium w Ludźmierzu. Prawykonanie Nieszporów Ludźmierskich w kościele w Ludźmierzu.
1994: Poświęcenie i zainstalowanie nowych dzwonów, ufundowanych przez Polonię.
1996: Dokończenie budowy Domu Pielgrzyma.
1997: V pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Wizyta w Ludźmierzu.
1999: Rozpoczęcie budowy Ogrodu Różańcowego
18 maja 2001 – ogłoszenie sanktuarium „Bazyliką Mniejszą”.
Bazylika
To kościół o specjalnych przywilejach papieskich. Bazylikami ogłasza się takie kościoły, które z powodu szczególnego życia liturgicznego i pastoralnego, mogą być ozdobione przez Ojca Świętego tym tytułem, co oznacza szczególny związek z Kościołem Rzymskim i z Ojcem Świętym. Jest to wyróżnienie jakie Ojciec Święty przyznaje nie tylko kościołowi jako budowli, ale przede wszystkim wspólnocie wierzących – Kościołowi Pielgrzymującemu – za szczególny wkład włożony w rozwój wiary i umiłowanie Jezusa Chrystusa. W Archidiecezji Krakowskiej, poza Krakowem, jest to trzecia Bazylika Mniejsza po Kalwarii Zebrzydowskiej i Wadowicach.
Przywileje
Bazylika może używać insygniów papieskich (kluczy złożonych na krzyż).
Wierni, którzy pobożnie nawiedzą Bazylikę, mogą zyskać odpust zupełny w dniu:
– poświęcenia Bazyliki,
– liturgicznego odprawiania tytułu,
– uroczystości św. Piotra i Pawła,
– rocznicy udzielenia tytułu,
– w dniu, który ogłosi ordynariusz,
– raz w roku w dniu dowolnie wybranym przez każdego wiernego.
Rektorowi Bazyliki w sprawowaniu urzędu wolno używać pelerynki z czarnym kapturem z obszywką, perłami i guziczkami czerwonego koloru.
Dekretem Stolicy Apostolskiej z 1890 w Sanktuarium Ludźmierskim można uzyskać papieski odpust zupełny w następujące dni:
2 lutego: Matki Bożej Gromnicznej
25 marca: Zwiastowanie Pańskie
Niedziela Palmowa
31 maja: Nawiedzenie NMP (błogosławieństwo małych dzieci i matek w stanie błogosławionym – godz. 11.00)
Pierwsza niedziela lipca: Matki Bożej Uzdrowienia Chorych (pielgrzymka ludzi chorych i w podeszłym wieku – godz. 15.30).
16 lipca: Matki Bożej Szkaplerznej – przyjęcie do Bractwa Szkaplerznego
Odpust główny: 14 sierpnia/15 sierpnia Wniebowzięcie NMP: godz. 20.00 – Msza św.; całonocne czuwanie; 24.00 – Msza św.
Pierwsza niedziela września: Dożynki Podhalańskie
8 grudnia: Niepokalane Poczęcie NMP