Odnowa kontaktów: Watykan – Konstantynopol 2004

Ekumeniczny patriarcha Konstantynopola, Bartłomiej I, przybywa do Rzymu w 2004 r. na Uroczystość Świętych Piotra i Pawła
Po kilku latach milczenia…

Taką informację podało biuro papieskich celebracji liturgicznych. Wizyta ta dla obserwatorów stanowi sygnał bardzo pozytywnego klimatu pomiędzy Rzymem a Konstantynopolem. Znaczący jest fakt, że patriarcha przebywał już w Rzymie, na uroczystościach w r. 1995, po czym kontakty znacząco ochłodły.

W roku 1995 Papież i patriarcha przemówili w Bazylice św. Piotra i razem pobłogosławili wiernych z balkonu.

W czasie modlitwy na Anioł Pański Jan Paweł II podkreślił, jak bardzo przykład dwóch braci Piotra i Andrzeja był ważny dla braterskich relacji między Rzymem a Konstantynopolem. Papież przypomniał udział patriarchy w 1994 roku w Drodze Krzyżowej w Wielki Piątek:

„Jakże nie przypomnieć tu o więzach miłości, które nas łączą, i jakże nie nawiązać bezpośrednio do faktu, że w ubiegłym roku patriarcha przygotował teksty Drogi Krzyżowej, sprawowanej w Wielki Piątek w Koloseum? W pewnym sensie był to jakby zadatek dzisiejszego daru. Pragnę w tym miejscu raz jeszcze serdecznie powitać braci z Kościoła prawosławnego, zapewniając ich o szacunku i braterskiej miłości całego Kościoła katolickiego. Razem wspominamy wielkie dzieła, jakich Duch Święty dokonywał w naszych chrześcijańskich wspólnotach od samego początku, od męczeństwa pierwszych apostołów.

Nasze dzisiejsze radosne spotkanie przywodzi nam na myśl patronów Konstantynopola i Rzymu, braci Andrzeja i Szymona. Według relacji ewangelisty Jana to właśnie Andrzej przyprowadził brata do Jezusa (por. J 1,40-42). Od tej chwili Andrzej i Szymon szli razem drogą Chrystusa, obydwaj dostąpili wraz z Nim udziału w śmierci na krzyżu – tym krzyżu, którego Szaweł z Tarsu, nawrócony na drodze do Damaszku, ogłosił światu jako jedyny powód do chluby.”

Podczas audiencji generalnej w dniu 28 czerwca 1995, poprzedzającej to spotkanie, Papież oświadczył, w myśl swej encykliki Ut unum sint, opublikowanej 25 maja 1995: „Przyzywamy koniecznego światła w odniesieniu do posługi piotrowej, aby znaleźć lepsze formy, które mogą nam pozwolić na uznaną przez wszystkich posługę komunii.” Istotnie encyklika podkreśla, że w pierwszym tysiącleciu „prymat wyrażał się przez jedność”.

Jan Paweł II powtórzył swe zaproszenie skierowane do patriarchy, Dimitriosa I:

„Modlę się gorąco do Ducha Świętego, by obdarzył nas swoim światłem i oświecił wszystkich pasterzy i teologów naszych Kościołów, abyśmy wspólnie poszukiwali takich form sprawowania owego urzędu, w których możliwe będzie realizowanie uznawanej przez jednych i drugich posługi miłości”. (UUS, 95).

I sprecyzował: „Jest to ogromne zadanie, od którego nie możemy się uchylić i którego nie mogę wykonać samodzielnie. Czy zatem realna, choć niedoskonała komunia, istniejąca między nami, nie mogłaby nakłonić kościelnych zwierzchników i ich teologów do nawiązania ze mną braterskiego i cierpliwego dialogu na ten temat, w którym moglibyśmy wzajemnie wysłuchać swoich racji, wystrzegając się jałowych polemik i mając na uwadze jedynie wolę Chrystusa wobec Jego Kościoła, przejęci do głębi Jego wołaniem: „aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, żeś Ty Mnie posłał” (J 17, 21)?” (UUS, 96).

Jednak kiedy w kilka miesięcy po tym niezwykłym spotkaniu Kongregacja Nauki Wiary opublikowała Notę oceniającą osobę i pisma prawosławnej Vassuli Ryden – w październiku 1995 r. – nawiązane kontakty utknęły w martwym punkcie. Co roku delegacja rzymska, pod przewodnictwem przewodniczącego Papieskiej Rady do spraw Popierania Jedności Chrześcijan – którym jest obecnie kardynał Walter Kasper – udawała się do Phanar na patronalne święto Kościoła w Konstantynopolu – świętego Andrzeja Apostoła, 30 listopada. Jednak sam patriarcha odpowiedział na zaproszenie dopiero w 2004 r., kiedy Kongregacja, po nawiązaniu dialogu z Vassulą, zrehabilitowała ją i okazała szacunek. Zob. publikacja: Wyjaśnienia Kongregacji Nauki Wiary z Vassulą (TLIG-dialog-z-Vassuladokumentacja-PL.pdf).